میدان‌های نفتی ایران

میدان‌های نفتی ایران

میدان‌های نفتی ایران مشتمل بر مخازن، حوضه‌ها و میدان‌های نفتی واقع در قلمرو خاکی و آبی کشور ایران است.

برخی از این میادین در حال حاضر فعال و تعدادی نیز غیرفعال و یا در حال توسعه می‌باشند. مالکیت کلیه میادین نفت و گاز ایران، در اختیار شرکت ملی نفت ایران است، که هم‌اکنون عملیات تولید از این میادین توسط چهار شرکت تابعه آن؛ بنام‌های: شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب، شرکت نفت فلات قاره ایران، شرکت نفت مناطق مرکزی ایران و شرکت نفت و گاز اروندان انجام می‌گیرد.

بر اساس آمار رسمی منتشر شده وزارت نفت ایران مجموع ذخایر استحصال شدنی نفت خام و میعانات گازی ایران بیش از ۱۵۴٫۸ میلیارد بشکه برآورد می‌شود. که این میزان معادل ۱۰٪ درصد از مجموع کل ذخایر نفت خام موجود در جهان محسوب می‌شود. بنابر اظهارات کارشناسان شرکت ملی نفت ایران، مخازن نفتی ایران تا سال ۱۴۵۳ می‌توانند قابل بهره‌برداری باشند.

بزرگترین میدان‌های نفتی

بزرگترین میدان نفتی ایران میدان نفتی اهواز است. این میدان با ذخیره درجای ۶۵٫۵ میلیارد بشکه و ذخیره قابل برداشت ۳۷ میلیارد بشکه، به‌عنوان سومین میدان بزرگ نفتی جهان شناخته می‌شود. میدان نفتی گچساران با ذخیره درجای ۵۲٫۹ میلیارد بشکه و ذخیره نهایی ۲۳٫۷ میلیارد بشکه نفت خام، دومین میدان نفتی ایران بشمار می‌آید. سومین میدان نفتی کشور، میدان نفتی مارون است، که معادل ۴۶٫۷ میلیارد بشکه نفت خام، در مخازن آسماری، بنگستان و خامی آن جای دارد. میدان نفتی آزادگان با ذخیره درجای ۳۲ میلیارد بشکه، چهارمین میدان نفتی ایران و بزرگترین میدان مشترک کشور می‌باشد. این میدان در لایه اصلی خود یعنی سروک، با میدان مجنون عراق مشترک است. میدان نفتی آغاجاری با در اختیار داشتن ۳۰٫۲ میلیارد بشکه نفت خام درجا، پنجمین میدان نفتی ایران محسوب می‌شود. چهار میدان اهواز، مارون، آغاجاری و گچساران در مجموع بیش از ۲ میلیون بشکه از ظرفیت تولید روزانه نفت کشور را به خود اختصاص می‌دهند. ظرفیت تولید نفت خام میدان آزادگان نیز بطور میانگین معادل ۴۰ هزار بشکه در روز است.

بزرگترین میادین نفتی ایران، بر پایه حجم ذخیره درجای نفت خام موجود در مخازن آنها، در فهرست زیر رتبه‌بندی شده‌اند. 

 بر اساس آخرین اخبار نفت و گاز، در حال حاضر تعداد ۱۴۵ میدان هیدروکربنی و ۲۹۷ مخزن نفتی و گازی در ایران کشف شده است، که تعداد ۱۰۲ میدان نفتی و ۴۳ میدان گازی می‌باشند. از تعداد کل مخازن، ۲۰۵ مخزن نفتی و ۹۲ مخزن گاز طبیعی می‌باشند. تعداد ۷۸ میدان از این میادین، فعال می‌باشند، که ۶۲ میدان در خشکی و ۱۶ میدان در دریا قرار دارند. شمار ۶۷ میدان نیز در حال حاضر غیرفعال می‌باشند. در حال حاضر سازند آسماری که متعلق به دوره الیگو میوسن است، بهترین تولید کننده نفت در ایران می‌باشد و سازند سروک نیز که شکل گیری آن، به کرتاسه میانی بازمی‌گردد، از نظر حجم ذخایر، دارای نفت قابل بازیافت مهمی می‌باشد.

 موقعیت جغرافیایی میدان‌ها

از این میزان ذخیره نفت ایران، ۱۰۶ میلیارد بشکه در خشکی و ۳۱٫۶ میلیارد بشکه در دریا واقع شده‌است. بیشتر میادین کشف شده (۱۴۰ میدان) در حوضه زاگرس و خلیج فارس (جنوب غربی ایران) می‌باشند. همچنین میدان‌هایی در حوضه شمال ایران مرکزی، خزر جنوبی و کپه‌داغ کشف شده و یا در حال اکتشاف می‌باشند.

 دریای خزر علی‌رغم دارا بودن منابع نفت و گاز قابل توجه برای کشورهای ساحلی آن، هیچگاه در برنامه‌های وزارت نفت ایران، در خصوص استخراج نفت، جای نداشته است؛ که دلیل این امر را در وجود ذخایر عظیم نفت و گاز ناحیه جنوب ایران بر می‌شمارند، که همواره منبع قابل اتکایی در امر درآمدزایی برای ایران بوده است. ایران از سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را برای اکتشاف نفت در دریای خزر آغاز کرد. سه‌ چاه اکتشافی در سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ در این دریا حفر شد، اما به‌دلیل آنچه اقتصادی‌نبودن پروژه نامیده شد، این عملیات نیمه‌تمام ماند. شرکت نفت خزر در سال‌های اخیر توانسته با پیشرفت کُند، در زمینه استخراج نفت از میادین این منطقه، سرانجام در سال ۱۳۹۱، نخستین چاه حفرشده‌اش را به نفت رسانده و نخستین گام را در جهت برداشت عملیاتی از میدان‌های این حوضه، بردارد.

مالکیت

شرکت ملی نفت ایران مالک اصلی کلیه میادین نفتی و گازی است، که در ایران مستقر می‌باشند. مدیریت بخش اعظم میادین پر بازده و بزرگ ایران برعهده شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب است، که این میادین در بخش‌های جنوبی و غربی کشور مستقر می‌باشند و کلیه آنها در زمره میادین بخش خشکی بشمار می‌آیند. شرکت نفت فلات قاره ایران مدیریت کلیه میادین کشور که در آبهای خلیج فارس قرار گرفته‌اند را برعهده دارد. میدان‌های نفتی مستقر در بخش مرکزی کشور نیز به شرکت نفت مناطق مرکزی ایران واگذار شده است، که میدان‌های کوچک و متوسط کشور محسوب می‌شوند. مدیریت بخشی از میادین نیمه توسعه یافته و توسعه نیافته واقع در جنوب ایران که به میادین غرب کارون مشهور می‌باشند نیز در اختیار شرکت نفت و گاز اروندان قرار دارند. مدیریت میدان‌های نفتی و گازی مستقر در دریای خزر نیز برعهده شرکت نفت خزر می‌باشد، گرچه این میادین تاکنون به مرحله تولید نرسیده‌اند.

میدان‌های مشترک

کشور ایران با برخی کشورهای همسایه خود، دارای میادین نفتی مشترک است. این کشورها عبارتند از:

• عراق
• عربستان سعودی
• کویت
• قطر
• امارات متحده عربی
• عمان

در حال حاضر ۱۵ مخزن و ۲۸ میدان نفتی و گازی مشترک بین ایران و کشورهای همسایه در شمال و جنوب کشور وجود دارد. در این بین مخازن مشترک واقع در خشکی در همجواری کشور عراق قرار دارد و سایر مخازن در خلیج فارس و دریای خزر واقع‌اند: در مجموع تعداد ۲۸ میدان هیدروکربوری به صورت مشترک در مرز ایران و کشورهای مجاور (کویت، قطر، آذربایجان، امارات متحده عربی، عربستان سعودی، عراق و ترکمنستان) قرار گرفته است.

عراق

در طول مرز مشترک ایران و عراق ۵ میدان نفتی قرار دارد، که عبارتند از: میدان نفت‌شهر (سابقاً نفت شاه)، میدان دهلران، میدان پایدار غرب، میدان نفتی آذر، میدان نفتی آزادگان و میدان نفتی یادآوران (سابقاً حسینیه-کوشک).

عربستان سعودی

در طول مرز مشترک آبی ایران و عربستان سعودی، ۴ میدان نفتی اسفندیار، فروزان، فرزاد A (فارس ۱) و فرزاد B (فارس ۲) قرار دارند.

قطر

در طول مرز مشترک آبی ایران و قطر، میدان نفتی رشادت قرار دارد، همچنین لایه نفتی میدان پارس جنوبی نیز در طول مرز مشترک ایران و قطر مستقر می‌باشد.

کویت

در طول مرز مشترک آبی ایران و کویت، میدان نفتی و گازی آرش قرار دارد.

امارات عربی متحده

در طول مرز مشترک آبی ایران و امارات عربی متحده؛ میدان نفتی فرزام، میدان نفتی نصرت، میدان نفتی مبارک و میدان نفتی سلمان در مجاورت مخازن اماراتی قرار دارند.

عمان

تنها میدان مشترک نفتی ایران با عمان، میدان نفتی هنگام است.